Reageer
In de eerste 4 maanden van het nieuwe jaar ga ik 4 luisterlezingen geven in Groesbeek, in de prachtige historische kerk. Deze wordt ook nog gebruikt voor kerkdiensten, maar ze organiseren ook allerlei andere activiteiten, waaronder lezingen.
Een van de eerste ideeën was om een luisterlezing over de Johannes-Passion te doen, daags voor de uitvoering in de Nijmeegse Vereeniging. Mooi om ook aan deze prachtige passie aandacht te kunnen besteden; deze wordt te vaak zo onterecht als een ‘mindere Matthäus’ weggezet. Dat gaat dus in april gebeuren.
In de voorgaande maanden verzorg ik dan nog 3 andere lezingen. Op een rijtje:
Arnold Schönberg ontketende de atonale revolutie met zijn nieuwe twaalftoonsmuziek. Maar eigenlijk was het een evolutie die zich stapsgewijs voltrok, en waarin Schönbergs werken de ontwikkelingen markeren.
Het poëtische ‘Pierrot Lunaire’ is een atonale liederencyclus, waarin de zogenaamde ‘Sprechstimme’ regelrecht uit het Berlijnse cabaret ontleend is. Maar ondanks de nieuwe vrijheid van de atonaliteit gebruikt Schönberg tal van klassieke vormen die, in combinatie met de evocatieve gedichten van Albert Giraud, het geheel tot een intrigerende caleidoscopische lofzang op de maan smeden.
In de (weken voor) Pasen en Kerst verzorg ik bij de Boskapel een speciale luisterlezing over een religieus werk. We begonnen afgelopen voorjaar met de Matthäus-Passion, en op 4 december staat “Messiah” van Handel op het programma.
Hoewel we “Messiah” meestal met Kerst te horen krijgen, is het een omvangrijk oratorium dat in drie delen het hele leven van Christus bestrijkt. De ontstaans- en uitvoeringsgeschiedenis biedt genoeg materiaal en anekdotes om uitgebreid te bespreken. Maar ook de muziek zelf zal gedetailleerd aan bod komen in deze 2 uur durende luisterlezing.
Op woensdag 31 oktober werd ik geïnterviewd door de lokale zender RTV Arnhem. Tineke van Middelkoop van het programma ‘Cultuur in de stad’ had mijn aanstaande luisterlezing over Schuberts ‘Der Tod und das Mädchen’ opgepikt, en wilde daar in haar programma aandacht aan besteden. Het moest een telefonisch interview worden, want ik was op dat moment gewoon aan het muziek maken met een groep cliënten. Even schakelen dus. Maar al met al werd het een leuk gesprek, waarin ik goed onder woorden kon brengen wat de KlankZaak is, en wat ik er mee wil. Voor wie het wil beluisteren, kan hier onder op het muziekspelertje klikken.
Clara Schumann vond de enige sonate van Liszt ‘angstaanjagend’ en ‘weerzinwekkend’ en een criticus stelde dat iemand die dit mooi vond niet meer te helpen was! Toch werd deze mammoetsonate uit 1853 al snel populair, en zijn er in de 20ste eeuw al heel wat opnamen van gemaakt. Ondanks de vingerbekende virtuositeit er van.
Wie het halfuur durende werk beter leert kennen leert de piano kennen. Liszt weet alle mogelijke klanken aan het instrument te ontlokken: van grommende bassen die stormachtig uitbarsten, tot de lieflijkste passages die als een briesje dat ongrijpbaar aan je voorbijtrekken.
Der Tod und das Mädchen
Deze keer twee van Schuberts composities die -verbonden door één thema- twee belangrijke oeuvre-onderdelen beslaan: het lied, en het strijkkwartet.
Schubert schreef het lied toen hij 20 was, en tien jaar later het gelijknamige strijkkwartet. Wat hebben deze twee composities wel en niet met elkaar te maken, en hoe verwerkte Schubert deze eeuwenoude ‘doods-thematiek’ muzikaal in zowel het lied als in het strijkkwartet.
We bekijken en beluisteren beide werken, en zoeken de verbanden er tussen.
Met live uitvoering van de sopraan Catharina Jansen.
De eerste ‘echte’ opera, gecomponeerd in 1607 door Claudio Monteverdi. En dan ook nog eens over Orpheus, die met zijn muziekspel stenen kon laten huilen. En zijn liefde voor de mooie Euridice die hem door het lot zo wreed afgenomen werd. Tot twee keer toe.
De opera L’Orfeo luidde een nieuw genre in, dat inmiddels meer dan 400 jaar luisteraars en kijkers weet te raken. Door de muziek, door het drama, door de diva’s. Wat is een opera? Hoe ontstond het genre, en hoe kan het dat deze L’Orfeo van Monteverdi nog steeds zo vaak uitgevoerd wordt, en iedere keer weer actueel lijkt te zijn?
Een zachte avondtemperatuur, een kleurrijk podium tegen het donkerende groen van de Goffert, een innemende Iris Hond met haar prachtige muziek… dat waren een paar van de ingrediënten die dit concert tot een bijzondere belevenis maakten. Omdat ik als activiteitenbegeleider werk bij de RIBW Nijmegen en Rivierenland had ik de kans om er bij te zijn.
Want Iris Hond bracht niet alleen muziek, hoewel dat al een avond van onze aandacht waard zou zijn. Met haar ‘band’ van voornamelijk strijkers en een percussionist kregen we een mix van instrumentale nummers, eigen songs en klassieke hoogstandjes. Haar stem deed denken aan Norah Jones, maar dan donkerder, doorleefder, en was een mooie combinatie met de rijke soms zelfs schrijnende klanken van de muziek. Dat ze haar stiletto-pumps meteen na opkomst uitschopte en blootsvoets achter de vleugel zat past helemaal in dat beeld.
Hoera, er staat een interview met mij in de Gelderlander. Door Mirjam van Zelst, in de rubriek ‘Uit & Thuis’, waarbij het accent ligt op mijn eigen muzikale passies en daaruit voortvloeiende voorkeuren voor concertbezoek.
Het mocht uitdrukkelijk geen reclame zijn voor mijn KlankZaak, maar ik hoop toch op een wervend effect natuurlijk!
Aan de gedrukte versie is niets meer te corrigeren, maar hier neem ik toch even de gelegenheid om wat klein foutjes recht te zetten: waar het gaat over ‘Schuberts cantates’ moet natuurlijk staan ‘Schuberts liederen’, en het Engelse Glyndeborne spellen we in werkelijkheid Glyndebourne. Zo, nu kan de rode pen weer de kast in.
Veel leesplezier, en reacties zijn welkom!
Een dun boekje dit keer, met nog geen 60 kleine bladzijden. Maar tezamen vormen ze een fascinerende verkenning van een groot muziekfilosofisch thema: heeft muziek betekenis?
Het begint met een goed gekozen en veelzeggende anekdote over George Sand die regendruppels hoorde in een pas gecomponeerde prélude, terwijl Chopin dat niet zo bedoeld had. Sterker nog: hij ontkende met klem ooit concrete betekenis aan zijn muziek te verbinden.
Met dit verhaaltje als aftrap duikt Marlies de Munck diep de geschiedenis in, beginnend bij Plato’s ideeën over de relatie tussen taal (betekenis) en muziek, De invloedrijke opvattingen over de Harmonie der Sferen (een muzikale ordening van de kosmos), de Pythagoreïsche verhoudingen van trillingen, de verdere ontwikkeling van de wetenschap die tot gevolg had dat muziek verschoof naar het domein van de esthetica, de veelbesproken relatie tussen muziek en emoties, de strijd tussen aanhangers van absolute en programmatische muziek… dat alles en meer.
