Nadat ik de laatste regels van dit boek heb gelezen, beluister ik op YouTube de enige geluidsopnamen die we van een castraat hebben, die van Alessandro Moreschi uit 1902. Vol verbijstering en een beetje ongeloof hoor ik een pathetische snikkende stem, eerder alt dan sopraan, waarin ik maar moeilijk de wereld kan terug horen die in het boek zo uitgebreid is beschreven. Na wat speurwerk lees ik op internet dat de meningen verdeeld zijn over deze opnamen: is het een stem in verval, of een zangstijl die we in onze tijd niet meer begrijpen? Nou was Moreschi 30 jaar lang eerste sopraan in de Sixtijnse kapel, in dienst van de kerk die de eerste en laatste werkgever van de ‘sopranisten’ was, en waar geen plaats was voor de virtuoze capriolen waar de grote castraten hun roem mee vergaarden in de hoogtijdagen van de Italiaanse barokopera. Die fantastische kunststukjes zijn voor onze oren voorgoed verloren gegaan, en daar kunnen we dus alleen nog maar over lezen.
Bijvoorbeeld in het fascinerende boek van Patrick Barbier, waarin uitgebreid, vermakelijk én genuanceerd alle facetten van die hoogtijdagen belicht worden. De ongehoorde heldenstatus die de grote castraten genoten, de opportunistische houding van de autoriteiten, de schimmige en risicovolle castratie-praktijken, de harde discipline en aparte positie van de jonge castraten in opleiding, de kleurrijke leraren, de bizarre operapraktijken in de barok, de grillen van de ‘virtuosii’, de technische aspecten van hun zang, het verloop van de drie eeuwen dat er castraatzangers waren, de legendarische aantrekkingskracht van de castraten op met name adellijke dames, het lot van de minder succesvolle zangers, de Italiaanse cultuur ten opzichte van die van andere Europese landen… dat alles en meer.
Het mooie van het boek is dat je ook een gedetailleerd beeld krijgt van de (vooral Italiaanse) operacultuur in de zeventiende en achttiende eeuw; die is zo onvoorstelbaar anders dan de onze, dat iedere beschrijving je verbeelding tart. Barbier doorspekt rijk gedocumenteerde informatie met smakelijke anekdotes, waardoor je als lezer een prachtig inkijkje gegund wordt in voorbije tijden die toch nog steeds van grote invloed op onze muziekbeleving zijn. Dat zal iedere operaliefhebber met me eens zijn.
Triomf en tragiek der castraten Patrick Barbier De bizarre geschiedenis van de mannelijke sopranen uit de zeventiende en achttiende eeuw Bruna Uitgevers, 1991
Comments